भारताचे पाचवे माजी राष्ट्रपती फकरुद्दीन अली अहमद यांच्या यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ संपादीत लेख... ✍️

आज 11 फेब्रुवारी... ✍️

भारताचे पाचवे माजी राष्ट्रपती फकरुद्दीन अली अहमद यांच्या यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ संपादीत लेख... ✍️

फकरुद्दीन अली अहमद हे भारताचे पाचवे राष्ट्रपती होते. त्यांच्या कारकिर्दीत भारताने अनेक महत्त्वाच्या राजकीय, सामाजिक, आणि ऐतिहासिक घटनांचा अनुभव घेतला. त्यांच्या व्यक्तिमत्वात साधेपणा, दूरदृष्टी, आणि राजकीय परिपक्वता यांचा उत्तम समन्वय होता. त्यांनी केवळ राष्ट्रपती म्हणूनच नव्हे तर केंद्रीय मंत्री, कायदेपंडित, आणि स्वातंत्र्यसैनिक म्हणूनही देशाच्या प्रगतीस मोलाचे योगदान दिले.

🎓 प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण...✍️

फकरुद्दीन अली अहमद यांचा जन्म 13 मे 1905 रोजी दिल्लीत एका प्रतिष्ठित मुस्लिम कुटुंबात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव कौल अहमद होते. त्यांच्या कुटुंबाने शिक्षणाला खूप महत्त्व दिले, ज्याचा प्रभाव त्यांच्या जीवनावरही झाला. अहमद यांचे प्राथमिक शिक्षण दिल्ली आणि नंतर अलीगढ मुस्लिम विद्यापीठात झाले. त्यानंतर त्यांनी ब्रिटनमधील केंब्रिज विद्यापीठात शिक्षण घेतले आणि तेथेच कायद्याचे शिक्षण पूर्ण केले.

ब्रिटनमध्ये शिक्षण घेत असताना, त्यांचा प्रभाव पंडित जवाहरलाल नेहरू यांच्याशी संपर्कामुळे झाला. नेहरूंच्या विचारसरणीने प्रभावित होऊन त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात सक्रिय सहभाग घेण्याचा निर्णय घेतला.

🔰स्वातंत्र्यलढ्यात सहभाग... ✍️

भारताचे स्वातंत्र्य आंदोलन हे केवळ राजकीय लढा नव्हता, तर तो सामाजिक आणि सांस्कृतिक जागृतीचाही एक भाग होता. फकरुद्दीन अली अहमद यांनीही या लढ्यात स्वतःला झोकून दिले. ते भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसमध्ये सक्रिय झाले आणि त्यांनी 1931 मध्ये काँग्रेस पक्षात प्रवेश केला.

1942 मध्ये ‘भारत छोडो आंदोलन’ सुरू झाले, तेव्हा अहमद यांनी या आंदोलनात भाग घेतला. ब्रिटिश सत्तेविरुद्ध बंड पुकारल्यामुळे त्यांना अटक झाली आणि काही काळ तुरुंगवासही भोगावा लागला. या काळात त्यांनी स्वातंत्र्य, धर्मनिरपेक्षता, आणि सामाजिक न्याय या मूल्यांसाठी आपले जीवन समर्पित केले.

🔰राजकीय कारकीर्द... ✍️

स्वातंत्र्यानंतर फकरुद्दीन अली अहमद यांनी राजकारणात महत्त्वाची भूमिका बजावली. 1947 साली भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर, त्यांची नियुक्ती आसाम सरकारच्या मंत्रिमंडळात झाली. त्यांनी आसाममध्ये कृषी, महसूल, आणि पुनर्वसन खात्यांची जबाबदारी सांभाळली.

काँग्रेस पक्षाच्या नेतृत्वाखाली त्यांनी विविध पातळ्यांवर काम केले. 1966 मध्ये पंडित नेहरूंच्या निधनानंतर, इंदिरा गांधींच्या मंत्रिमंडळात ते अर्थमंत्री आणि नंतर अन्न आणि कृषी मंत्री म्हणून कार्यरत होते.

त्यांच्या कारकिर्दीत त्यांनी कृषी विकासावर विशेष भर दिला. हरित क्रांतीच्या यशात त्यांचे योगदान महत्त्वाचे मानले जाते. त्यांनी कृषी उत्पादन वाढवण्यासाठी शेतकऱ्यांना आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अवलंब करण्यास प्रोत्साहित केले.

🔰भारताचे राष्ट्रपती (1974–1977)

फकरुद्दीन अली अहमद यांची 20 ऑगस्ट 1974 रोजी भारताचे पाचवे राष्ट्रपती म्हणून निवड झाली. ते स्वातंत्र्यानंतरचे दुसरे मुस्लिम राष्ट्रपती ठरले. त्यांच्या राष्ट्रपतीपदाचा काळ हा भारतीय राजकारणात खूपच नाट्यमय आणि वादग्रस्त ठरला.

🔰आंतरराष्ट्रीय राजकारणातील भूमिका

राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी भारताच्या परराष्ट्र धोरणात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांनी विविध देशांच्या प्रमुखांसोबत मैत्रीपूर्ण संबंध निर्माण केले. ते शांतता आणि सहकार्याचे प्रणेते होते.

🔰1975 चे आणीबाणीचे संकट..

फकरुद्दीन अली अहमद यांची राष्ट्रपती पदावरील कारकीर्द विशेषत्वाने 1975 मध्ये जाहीर केलेल्या आणीबाणीमुळे लक्षात ठेवली जाते. तत्कालीन पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी 25 जून 1975 रोजी आणीबाणी लागू करण्याचा निर्णय घेतला.

या निर्णयावर राष्ट्रपतींची स्वाक्षरी आवश्यक होती आणि फकरुद्दीन अली अहमद यांनी तो निर्णय मंजूर केला. हा निर्णय त्यांच्या कार्यकाळातील सर्वाधिक वादग्रस्त ठरला. अनेक तज्ञांचे मत आहे की त्यांनी त्या वेळी अधिक स्वतंत्र भूमिका घेतली असती तर भारताच्या लोकशाहीला आणखी बळकटी मिळाली असती.

🔰आणीबाणीच्या काळातील भूमिका..

आणीबाणीच्या काळात नागरिकांच्या मूलभूत हक्कांवर निर्बंध आले, विरोधकांना अटक करण्यात आले, आणि प्रसारमाध्यमांवरही सेन्सॉरशिप लागू करण्यात आली. यामुळे लोकशाही मूल्यांवर गंभीर प्रश्न निर्माण झाले.

अहमद यांच्यावर आरोप झाला की त्यांनी पंतप्रधान इंदिरा गांधींच्या निर्णयांना आव्हान न देता, ते सहज मान्य केले. तथापि, काही तज्ञ असेही मानतात की राष्ट्रपती म्हणून ते घटनात्मक मर्यादांमध्ये बांधलेले होते, आणि परिस्थिती खूपच गुंतागुंतीची होती.

🔰मृत्यू आणि वारसा..

फकरुद्दीन अली अहमद यांचे राष्ट्रपती पदावरील कार्यकाळ अपूर्ण राहिला. 11 फेब्रुवारी 1977 रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने त्यांचे निधन झाले. ते भारताचे दुसरे राष्ट्रपती होते, ज्यांचा कार्यकाळ संपण्या आधीच मृत्यू झाला (पहिले डॉ. झाकीर हुसैन होते).

त्यांच्या निधनानंतरही त्यांचे योगदान विसरता येणार नाही. त्यांनी भारताच्या विविध क्षेत्रांत दिलेले योगदान, विशेषतः कृषी, कायदे, आणि परराष्ट्र धोरणातील कार्य, यामुळे ते कायम स्मरणात राहतील.

🔰 त्यांचं महत्व आणि कार्याचा प्रभाव..

1. धर्मनिरपेक्षतेचे प्रतीक:

फकरुद्दीन अली अहमद हे धर्मनिरपेक्षतेचे उत्कृष्ट उदाहरण होते. त्यांनी राजकारणात कधीही धर्माचा आधार घेतला नाही, तर सर्व धर्मीयांना एकसमान न्याय मिळावा यावर भर दिला.

2. कृषी विकासातील योगदान:

कृषी मंत्री म्हणून त्यांनी शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी अनेक योजना राबवल्या. हरित क्रांतीच्या यशामध्ये त्यांचे महत्त्वाचे योगदान होते.

3. राजकीय परिपक्वता:

त्यांच्या शांत स्वभावामुळे आणि राजकीय परिपक्वतेमुळे त्यांनी अनेक गुंतागुंतीच्या परिस्थितींना सामोरे जाण्यासाठी योग्य निर्णय घेतले.

4. राष्ट्रपती म्हणून कार्य:

जरी आणीबाणीच्या निर्णयामुळे त्यांच्यावर टीका झाली, तरी त्यांनी भारताच्या घटनात्मक संस्थेचे आदर राखण्याचा प्रयत्न केला.

फकरुद्दीन अली अहमद हे एक अत्यंत विद्वान, प्रामाणिक, आणि दूरदृष्टीचे नेते होते. त्यांच्या कार्याने भारतीय राजकारणाला नवा आयाम दिला. त्यांनी स्वातंत्र्यसैनिक, मंत्री, आणि राष्ट्रपती अशा विविध भूमिकांमध्ये देशसेवा केली.

जरी त्यांच्या राष्ट्रपतीपदाचा कार्यकाळ आणीबाणीमुळे वादग्रस्त ठरला असला, तरी त्यांच्या देशभक्तीला आणि राष्ट्रसेवेच्या भावना याला कुठलाही आडाखा बसत नाही. आजही त्यांची स्मृती भारतीय इतिहासात आदराने घेतली जाते.

त्यांच्या स्मृतिदिनीं त्यांच्या कार्यास विनम्र अभिवादन..🌹🙏

धन्यवाद...🙏

-लेख संकलन आणि संपादन इंटरनेटवरील माहितीवरून.✍🏻

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख..

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

https://www.vidhyarthimitra.com