" गुलामीची सवय लागली की माणूस स्वतःची ताकद विसरतो. "
- डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
माणूस मूलतः स्वतंत्र आणि आत्मनिर्भर असतो. पण जर त्याला सतत परावलंबित्वाची सवय लावली गेली, तर तो स्वतःची ताकद विसरतो. ही गुलामी शारीरिक, मानसिक, सामाजिक किंवा आर्थिक कोणत्याही स्वरूपात असू शकते. जेव्हा माणूस दीर्घकाळ गुलामगिरीत राहतो, तेव्हा त्याच्या विचारसरणीत एक प्रकारचा संकुचितपणा येतो आणि तो स्वतःच्या गुणवत्तेवर आणि क्षमतेवर शंका घेऊ लागतो.
🔰गुलामीचे विविध स्वरूप...✍️
गुलामी म्हणजे केवळ जबरदस्तीने केलेली गुलामी नसून, ती अनेक प्रकारांनी अस्तित्वात असते.
1. मानसिक गुलामी – एखाद्या चुकीच्या विश्वासाला चिकटून राहणे, नव्या संधींचा विचार न करणे, स्वतःला कमी समजणे हे मानसिक गुलामीचे लक्षण असते. उदाहरणार्थ, एखादी व्यक्ती जर लहानपणापासून "तू हे करू शकत नाहीस" असे ऐकत राहिली, तर ती मोठेपणीही स्वतःच्या क्षमतेवर विश्वास ठेवत नाही.
2. सामाजिक गुलामी – समाजात अनेकदा जाती, धर्म, लिंग, परंपरा याच्या आधारावर माणसाला बंधनात ठेवले जाते. स्त्रियांना शिक्षण, नोकरी यापासून दूर ठेवण्याचा पूर्वीचा प्रघात हा सामाजिक गुलामीचाच एक भाग होता.
3. आर्थिक गुलामी – गरिबीमुळे किंवा कर्जबाजारीपणामुळे माणूस इतरांवर अवलंबून राहतो. आर्थिक स्वातंत्र्य नसल्यामुळे तो स्वतःच्या इच्छेनुसार निर्णय घेऊ शकत नाही.
4. तंत्रज्ञान आणि सवयींची गुलामी – आज माणूस तंत्रज्ञानावर इतका अवलंबून झाला आहे की त्याला त्याशिवाय जगणं कठीण वाटू लागलं आहे. इंटरनेटशिवाय, मोबाइलशिवाय किंवा सोशल मीडियाशिवाय काही लोकांना जगणं अशक्य वाटतं. हीदेखील एक प्रकारची गुलामी आहे.
🔰गुलामीची सवय आणि त्याचे परिणाम..✍️
जेव्हा एखादी व्यक्ती किंवा समाज दीर्घकाळ गुलामगिरीत राहतो, तेव्हा त्याला त्याची गरज वाटू लागते. त्याला स्वतः विचार करण्याची आणि निर्णय घेण्याची सवय सुटते. उदा. काही लोक सरकारी मदतीशिवाय काहीही करू शकत नाहीत, काही कर्मचाऱ्यांना नेत्याच्या किंवा वरिष्ठांच्या आज्ञेप्रमाणेच चालण्याची सवय लागते.
याचा परिणाम असा होतो की माणसाची स्वतःवरची श्रद्धा कमी होते. त्याला स्वतःमध्ये असलेल्या ताकदीचा विसर पडतो. गुलामीची सवय लागली की तो त्याला लाभ मिळत असला तरीही त्यातून बाहेर पडण्याचा विचार करत नाही.
🔰स्वतःची ताकद ओळखण्याची गरज... ✍️
गुलामीतून मुक्त होण्यासाठी माणसाने स्वतःची ताकद ओळखली पाहिजे. इतिहास याचे अनेक उदाहरणे देतो. महात्मा गांधींनी इंग्रजांच्या गुलामीतून देशाला मुक्त करण्यासाठी लोकांना जागृत केले, सावित्रीबाई फुले यांनी शिक्षणाच्या मदतीने स्त्रियांना आत्मनिर्भर बनवले.
आजच्या युगातही अनेक जण आर्थिक स्वातंत्र्यासाठी स्टार्टअप्स सुरू करत आहेत, मानसिक गुलामीतून बाहेर येण्यासाठी सकारात्मक विचारसरणीचा अभ्यास करत आहेत. याचा अर्थ असा की गुलामीची सवय लागली असेल तरीही त्यातून बाहेर पडता येते, फक्त त्यासाठी जागृती आणि प्रयत्नांची गरज असते मित्रांनों..
माणसाने कोणत्याही प्रकारच्या गुलामीला स्वीकारू नये. त्याने सतत स्वतःची क्षमता ओळखत राहिली पाहिजे. विचार करण्याची सवय, प्रश्न विचारण्याची वृत्ती, नव्याचा स्वीकार करण्याची तयारी आणि आत्मनिर्भर होण्याचा प्रयत्न केला तर कोणतीही गुलामी टिकू शकत नाही. म्हणूनच, आपण कोणत्याही परिस्थितीत आपली ताकद विसरू नये आणि स्वाभिमानाने, स्वतंत्रपणे जगण्याचा प्रयत्न केला पाहिजे.
धन्यवाद मित्रांनो.. आवडल्यास नक्कीच शेअर करा.🙏
-लेख संकलन आणि संपादन.. ✍️
-एक पुस्तकप्रेमी आणि समाजमाध्यमकार..
#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख
The Spirit of Zindagi Foundation
🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.
https://www.vidhyarthimitra.com
Post a Comment