"परिस्थिती बदलण्यासाठी संघर्ष अपरिहार्य असतो ; जो लढतो, तोच इतिहास घडवतो."

"परिस्थिती बदलण्यासाठी संघर्ष अपरिहार्य असतो ; जो लढतो, तोच इतिहास घडवतो."

"परिस्थिती बदलण्यासाठी संघर्ष अपरिहार्य असतो. जो लढतो, तोच इतिहास घडवतो." हा विचार आपल्या समाजाच्या प्रत्येक टप्प्यावर लागू होतो. इतिहास साक्षीदार आहे की परिवर्तनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर संघर्ष हा महत्त्वाचा घटक राहिला आहे. कोणतेही मोठे सामाजिक, राजकीय किंवा आर्थिक परिवर्तन संघर्षाशिवाय घडलेले नाही. बदलाची वाटचाल ही सहज आणि सोपी नसते, तर ती अनेक अडथळ्यांनी आणि प्रतिकाराने भरलेली असते. मात्र, जो धैर्याने आणि चिकाटीने लढतो, तोच इतिहासाचे नवे पर्व लिहितो.

संघर्ष म्हणजे काय?

संघर्ष म्हणजे केवळ युद्ध किंवा शस्त्राने लढलेली लढाई नाही, तर आपल्या अधिकारांसाठी, सत्यासाठी आणि न्यायासाठी दिलेला प्रतिकार हा संघर्षाचा खरा अर्थ आहे. अन्यायाविरुद्ध उभे राहणे, सामाजिक अंधश्रद्धा आणि विषमतांविरुद्ध आवाज उठवणे, स्वतःच्या आणि समाजाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी धाडसी पावले उचलणे, हे सर्व संघर्षाचेच रूप आहे.

इतिहासात संघर्षाचे महत्त्व

जगभरातील इतिहास पाहिला तर लक्षात येईल की प्रत्येक मोठ्या परिवर्तनामागे संघर्ष लपलेला आहे. समाजातील असमानता, अन्याय, आणि अत्याचाराच्या विरोधात लोकांनी आवाज उठवला आणि मोठे बदल घडवून आणले. काही महत्त्वाचे ऐतिहासिक संघर्ष पाहूया:

भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याचा संघर्ष

ब्रिटिश राजवटीत भारत २०० वर्षे गुलामगिरीत होता. या स्थितीतून मुक्त होण्यासाठी महात्मा गांधी, भगतसिंग, सुभाषचंद्र बोस आणि अनेक क्रांतिकारकांनी आपल्या प्राणांची आहुती दिली. गांधीजींच्या अहिंसात्मक आंदोलनांनी जगाला संघर्षाचा नवा मार्ग दाखवला. भारताला स्वातंत्र्य मिळाले, पण त्यामागे लाखो लोकांचा त्याग आणि संघर्ष होता.

सामाजिक सुधारकांचा संघर्ष

महात्मा फुले, सावित्रीबाई फुले, बाबासाहेब आंबेडकर यांसारख्या समाजसुधारकांनी जातीय विषमता, अंधश्रद्धा आणि शिक्षणाच्या अभावाविरुद्ध लढा दिला. त्यांनी शिक्षणाचा प्रसार करून, दलित आणि स्त्रियांसाठी शिक्षण उपलब्ध करून दिले. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांनी भारताला संविधान दिले, जे आजही समानतेचा आदर्श ठेवते.

वैज्ञानिक आणि तंत्रज्ञानातील संघर्ष

कोणतेही नवे संशोधन हे संघर्षाशिवाय होत नाही. महान शास्त्रज्ञ गॅलिलिओ यांनी पृथ्वी सूर्याभोवती फिरते हे सिद्ध केले, पण त्यासाठी त्यांना मोठा विरोध सहन करावा लागला. त्याचप्रमाणे, थॉमस एडिसन यांनी वीजप्रकाश निर्मितीसाठी हजारो प्रयोग केले, अनेक वेळा अपयश आले, पण त्यांनी हार मानली नाही. संघर्षाच्या बळावर त्यांनी जगाला प्रकाश दिला.

संघर्षाचा परिणाम आणि बदल

संघर्षाने समाजाला नवीन दिशा दिली आहे. एका व्यक्तीचा संघर्ष संपूर्ण समाजासाठी प्रेरणादायी ठरतो. उदाहरणार्थ, नेल्सन मंडेला यांनी दक्षिण आफ्रिकेतील वर्णद्वेषाविरुद्ध संघर्ष केला आणि अखेर लोकशाही आणि समानतेचा विजय झाला. अशा संघर्षांमुळेच संपूर्ण जगात मानवतेच्या मूल्यांची स्थापना झाली आहे.

व्यक्तिगत जीवनातील संघर्षाचे महत्त्व

केवळ ऐतिहासिक किंवा सामाजिक स्तरावरच नाही, तर प्रत्येकाच्या वैयक्तिक आयुष्यातही संघर्षाला अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. एक विद्यार्थी परीक्षेच्या तयारीसाठी संघर्ष करतो, एक खेळाडू आपल्या ध्येयासाठी मेहनत घेतो, एक उद्योजक अपयशावर मात करून यशस्वी होतो – हे सर्व संघर्षाचेच रूप आहे.

संघर्ष कसा करावा?

संघर्ष करताना काही महत्त्वाचे तत्त्वे पाळणे आवश्यक असते:

1. धैर्य आणि चिकाटी: संघर्ष मोठा असो वा लहान, त्यासाठी धैर्य आणि चिकाटी आवश्यक असते. अपयश आले तरीही प्रयत्न सुरू ठेवले पाहिजेत.

2. योग्य ध्येय ठरवणे: आपला संघर्ष कोणत्या उद्दिष्टासाठी आहे हे स्पष्ट असले पाहिजे. अन्यथा, तो व्यर्थ ठरतो.

3. संघर्षासाठी योग्य मार्ग अवलंबणे: हिंसक संघर्ष टाळून तर्कशुद्ध आणि सत्याच्या मार्गाने संघर्ष करावा.

4. समाजातील इतरांना प्रेरित करणे: संघर्ष हा एकटा करता येत नाही. आपल्यासोबत इतर लोकांना एकत्र आणणे आणि संघटित होणे आवश्यक आहे.

5. नकारात्मकतेवर मात करणे: संघर्षाच्या मार्गात अनेक अडथळे येतात, विरोध होतो, पण स्वतःवर विश्वास ठेवून पुढे जाणे आवश्यक असते.

नव्या पिढीसाठी संदेश

आजच्या तरुण पिढीने संघर्षाचे महत्त्व ओळखले पाहिजे. आजच्या डिजिटल युगात संघर्ष वेगळ्या स्वरूपात आहे. भ्रष्टाचार, सामाजिक विषमता, पर्यावरण संरक्षण, महिलांचा सन्मान यांसाठी तरुणांनी उभे राहणे आवश्यक आहे. आज जर आपण अन्यायाविरुद्ध बोललो नाही, तर उद्या हा अन्याय अधिक वाढेल.

"जो लढतो, तोच इतिहास घडवतो" ही उक्ती पूर्णपणे खरी आहे. संघर्षाशिवाय कोणताही मोठा बदल शक्य नाही. व्यक्तिगत, सामाजिक आणि राष्ट्रीय स्तरावर परिवर्तन घडवण्यासाठी संघर्ष करणे आवश्यक आहे. आपण जर अन्यायाविरुद्ध उभे राहिलो, सत्याच्या आणि न्यायाच्या मार्गावर चाललो, तर नक्कीच आपण समाजात एक सकारात्मक बदल घडवू शकतो.

संघर्ष हा केवळ एक पर्याय नाही, तर तोच विकासाचा आणि प्रगतीचा खरा मार्ग आहे.!

लेखन आणि संपादन..✍️

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

https://www.vidhyarthimitra.com