डार्विनचा उत्क्रांतीवाद – केवळ जीवशास्त्र नव्हे, तर आपल्या जगण्याचा आरसा..

डार्विनचा उत्क्रांतीवादाचा सिद्धांत (Darwin’s Theory of Evolution) हा फक्त जंगलातल्या प्रजातींच्या संघर्षाचा सिद्धांत नाही, तर मानवी समाज, धर्म, विज्ञान, शिक्षण, तंत्रज्ञान आणि राजकारण यामधल्या नित्यनूतन बदलांचा मूळ मंत्र आहे.

Survival of the Fittest हा मंत्र केवळ सिंगापूरच्या जंगलातल्या सिंहांपुरता मर्यादित नाही; तो आपल्या गल्लीतल्या चहावाल्यापासून ते स्टार्टअप्स चालवणाऱ्या तरुणांपर्यंत सगळ्यांनाच लागू होतो.

🔰 डार्विनचा सिद्धांत म्हणजे काय..?

चार्ल्स डार्विनने 1859 मध्ये On the Origin of Species मध्ये जो मूलभूत विचार मांडला, तो आजही काळाच्या कसोटीवर तितकाच लागू होतो.

- प्राकृतिक निवड (Natural Selection): निसर्ग अशा गुणांना टिकवतो जे जगण्यासाठी उपयुक्त असतात.

-अनुकूलता (Adaptation): जो बदलाला सामोरा जातो, तोच वाचतो. शक्तीवान नव्हे, तर अनुकूल झालेलाच पुढे जातो.

डार्विनने सांगितलं की "फिटेस्ट" म्हणजे मांसल-बलाढ्य माणूस नव्हे, तर तो जो परिस्थितीशी जुळवून घेतो.

🔰 आजच्या काळात उत्क्रांतीवादाचा अर्थ काय होतो?

1) शिक्षण आणि नोकरी – ज्ञान ही नवी Evolutionary Currency

जग वेगाने बदलतंय. AI, Automation, Quantum Computing, आणि Web3 चा जमाना आहे.

"जे शिकणार, ते टिकणार – हेच आजचं सत्य."

विद्यार्थ्यांमध्ये नवीन कौशल्यं आत्मसात करण्याची तयारी, तांत्रिक प्रगती समजून घेण्याची ताकद, आणि Soft Skills म्हणजेच Communication, Creativity, Critical Thinking – असतील, तरच ते टिकणार.

"डार्विन आज असता, तर म्हणाला असता – ‘MBA + AI + Critical Thinking = फिटेस्ट!’"

2) तंत्रज्ञान आणि स्टार्टअप्स – नवे शत्रू, नवे रणांगण

इनोव्हेशनचं युग आहे. जुन्या कल्पनांना मानणं म्हणजे मागे राहणं.

ज्यांनी बदलाला मिठी मारली – तेच जगतात. ज्यांनी दुर्लक्ष केलं – ते नोकियासारखे इतिहासात जमा होतात.

उदाहरण: Kodak – डिजिटल कॅमेऱ्याचा प्रवाह ओळखला नाही, आणि बाजूला फेकले गेले.

3) सामाजिक आणि सांस्कृतिक बदल – नवा विचारचं टिकवतो

समाजातील जुन्या चौकटी मोडून नवीन चौकटी तयार होत आहेत:

Gender Equality, महिला-हक्क, LGBTQIA+ स्वीकृती, Climate Action – हे सगळं 'नव्या उत्क्रांतीच्या' लक्षणं आहेत.

जो बदल स्वीकारत नाही, तो मागे पडतो.

जो जुनं सोडून नवीन स्वीकारतो, तो पुढे जातो.

4) महामारी आणि आरोग्य क्षेत्र – Adapt किंवा Extinct

COVID-19 ने शिकवलं – परिस्थिती झपाट्याने बदलू शकते.

ज्यांनी Work From Home, डिजिटल आरोग्य सेवा, आणि तंत्रज्ञान स्वीकारलं, ते वाचले.उरलेले मागे राहिले.

5) धर्म आणि समाज – बदल न मानणाऱ्यांचं पतन

डार्विन म्हणतो – "जगायचंय, तर बदल स्वीकारा,नाहीतर संपा."

धर्मही त्याला अपवाद नाही.

जुने धार्मिक संकेत – जातिव्यवस्था, कर्मकांड, अंधश्रद्धा – हे काळाच्या कसोटीवर अपयशी ठरले.

उदा. सतीप्रथा, बालविवाह – नैसर्गिक निवडीने बाजूला टाकले.

नव्या काळात धर्माची भूमिका: विज्ञान, मानवाधिकार, महिला-हक्क, LGBTQIA+ – या सगळ्या बदलांना स्वीकारणारा धर्मच पुढे जातो.

उदा. बौद्ध धर्माचा आंतरराष्ट्रीय विस्तार, इंडोनेशियातल्या मुस्लिम समाजात बदल.

धर्म बदलत नाही, तेव्हा काय होतं?

लोक त्याच्यावर प्रश्न विचारायला लागतात.

युरोपमध्ये चर्चमध्ये जाणाऱ्यांची संख्या घटलीय, भारतात नव्या पिढीकडून जुन्या प्रथा नाकारल्या जात आहेत.

डार्विन सांगतोय – "जिथे बदल नाही, तिथे विनाश आहे."

🔰 नैतिक शिकवण – फक्त टिकण्यापेक्षा जगणं अर्थपूर्ण असावं

बदल अटळ आहे – त्याला मिठी मारा.

संघर्ष नव्हे, तर अनुकूलता हाच टिकण्याचा मार्ग आहे.

तुमचं 'Best Version' म्हणजे – "Bend, but don’t break."

बदल ही निसर्गाची आज्ञा आहे – ती मोडणाऱ्याला निसर्गच दूर लोटतो.

🔰 मराठी माणसाला आणि भारतीय विद्यार्थ्यांना याचा काय उपयोग?

जुना अभ्यासक्रम, जुनं शिकवण्याचं पद्धत – सगळं नव्याने पाहा.

Problem-Solving Attitude तयार करा – फक्त मार्क्ससाठी नव्हे, तर समस्यांवर उपाय शोधण्यासाठी शिका.

AI, Automation, Creativity – हे पुढच्या काळाचं मिश्रण आहे.

जगात नवा विचार येतो, तो लगेच आत्मसात करा – "Change नाही, तर Chain आहे."

डार्विन सांगतोय... ✍️

"बाळा, सगळं बदलतंय. जो बदल घडवतो, तो टिकतो. जो बघत बसतो, तो संपतो."

उत्क्रांती ही प्रजातींची नव्हे, तर विचारांची, व्यवस्थांची, आणि मानसिकतेची आहे.

आज नवे विचार घडवा – नाहीतर उद्या काळाच्या तोंडी गिळले जाल.

मग् मित्रांनो व्हा..सज्ज..! 

नव्या अनुकूल बदलांना स्वीकारण्यासाठी..🥰

-विचार संकलन आणि संपादन.. ✍️

-एक पुस्तकप्रेमी आणि समाजमाध्यमकार..

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 

The Spirit of Zindagi Foundation 

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

https://www.vidhyarthimitra.com