"समाजाच्या स्थितीगतीचा संवेदनशील आणि जागृत विचार ज्याच्या मनात आहे आणि ते मांडण्याचं धाडस त्याच्यात आहे तोच आज जिवंत आहे. "

"समाजाच्या स्थितीगतीचा संवेदनशील आणि जागृत विचार ज्याच्या मनात आहे आणि ते मांडण्याचं धाडस त्याच्यात आहे तोच आज जिवंत आहे. "

समाज हा केवळ लोकांचा समूह नाही, तर विचार, संस्कृती, परंपरा, आणि मूल्यांची एक गुंफण आहे. तो सतत बदलत असतो, नवनवीन प्रवाह आत्मसात करतो, आणि कधी कधी जुन्या परंपरांना, सवयींना मागे टाकतो. समाजाची स्थिती आणि गती ही अनेक घटकांवर अवलंबून असते—अर्थव्यवस्था, तंत्रज्ञान, शिक्षण, संस्कृती, राजकारण आणि त्यातील व्यक्तींच्या जागरूकतेवर. जोपर्यंत समाजातील माणसं संवेदनशील आहेत, तोपर्यंत तो समाज सुदृढ राहतो.

परंतु संवेदनशीलता म्हणजे केवळ भावनिक होणं नव्हे, तर ती एक जाणीव आहे—समाजात काय घडत आहे याचा सखोल विचार करण्याची, त्यातील विसंगती ओळखण्याची, आणि योग्य उपाय योजना सुचवण्याची क्षमता. आजचा काळ हा माहितीचा काळ आहे. आपण एका क्लिकवर जगातील कोणत्याही कोपऱ्यातील घटना पाहू शकतो, समजू शकतो, आणि त्यावर प्रतिक्रिया देऊ शकतो. पण तरीही आपण समाजातल्या किती गोष्टींविषयी खऱ्या अर्थाने जागरूक आहोत?

आजच्या धावपळीच्या युगात आपल्याला स्वतःच्या आयुष्याचा इतका विचार करावा लागतो की, आपण इतर गोष्टींकडे दुर्लक्ष करतो. ‘माझं आणि माझ्या कुटुंबाचं भलं झालं की झालं’ अशी विचारसरणी बळावत आहे. मात्र, समाजात घटक म्हणून आपल्याला इतरांचीही चिंता करावी लागते.

आपल्या सभोवतालच्या समस्या लक्षात घेतल्या, तर त्या अनेक आहेत—

शैक्षणिक असमानता: काहींना उत्तम शिक्षण मिळतं, तर काहींना प्राथमिक शिक्षणही अपुरं पडतं.

आरोग्य सुविधा: मोठ्या शहरांत वैद्यकीय सुविधा उत्तम आहेत, पण ग्रामीण भागात अद्याप अपुऱ्या आहेत.

भ्रष्टाचार आणि अन्याय: लाचखोरी, सत्तेचा गैरवापर, आणि अधिकार गाजवणं हे अनेक ठिकाणी सर्रास घडतं.

लैंगिक असमानता: स्त्रियांना अनेकदा दुय्यम स्थान दिलं जातं.

सामाजिक विषमता: श्रीमंत अधिक श्रीमंत होत आहेत, तर गरीब अधिक गरीब.

या सगळ्या गोष्टी आपल्या डोळ्यांसमोर घडतात, पण आपण त्या बदलण्याचा प्रयत्न करतो का?

जोपर्यंत आपण या प्रश्नांबाबत सजग नाही, तोपर्यंत आपण समाजासाठी खरंच जिवंत आहोत का..?

विचार करण्याच्या आणि मांडण्याच्या धाडसाची गरज.. ✍️

आपल्याला खूप वेळा असं वाटतं की, समाजात काही बदल व्हायला हवेत. पण आपलं मत मांडायचं झालं की आपण मागे हटतो. कधी लोक काय म्हणतील याची भीती असते, तर कधी परिस्थिती समोर उभा करणाऱ्या अडचणींचा विचार करून आपण गप्प बसतो. पण समाजात सुधारणा करण्यासाठी विचार करणं आणि तो व्यक्त करण्याचं धाडस असणं अत्यंत गरजेचं आहे.

इतिहासात पाहिलं तर असे अनेक विचारवंत, क्रांतिकारक, आणि समाजसुधारक आपल्याला आढळतात, ज्यांनी आपल्या काळातील चुकीच्या गोष्टींना आव्हान दिलं.

महात्मा फुले आणि सावित्रीबाई फुले: त्यांनी स्त्रीशिक्षण आणि शूद्रांच्या हक्कांसाठी लढा दिला.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर: त्यांनी सामाजिक विषमतेविरुद्ध आवाज उठवला आणि संविधानाच्या माध्यमातून समतेची संकल्पना प्रत्यक्षात आणली.

महात्मा गांधी: अहिंसेच्या माध्यमातून स्वातंत्र्यलढ्याचा मार्ग दाखवला.

शहीद भगतसिंग : ब्रिटिशांच्या जुलमी सत्तेविरुद्ध सशस्त्र लढा दिला.

हे सर्व लोक विचारवंत होते आणि त्यांनी आपल्या मतांसाठी समाजाच्या विरोधालाही सामोरं जाण्याचं धाडस दाखवलं.

आजही समाजात अशा अनेक समस्यांचा सामना आपण करत आहोत. सोशल मीडियाच्या युगात मतप्रदर्शन करणं सोपं झालं आहे, पण फक्त ऑनलाईन प्रतिक्रिया देऊन काहीही बदलणार नाही. प्रत्यक्ष कृती करणं गरजेचं आहे.

आजच्या काळात जागरूकतेचा खरा अर्थ..!

आज जागरूकता म्हणजे फक्त बातम्या बघणं, वाचणं किंवा सोशल मीडियावर प्रतिक्रिया देणं नाही, तर त्यातून काही ठोस कृती घडवून आणणं गरजेचं आहे.

मतदान: आपल्या देशातील प्रत्येक नागरिकाने सुज्ञ मतदान करायला हवं. केवळ जात, धर्म, किंवा वैयक्तिक संबंध बघून नव्हे, तर त्या नेत्याच्या विचारसरणीला आणि कार्यक्षमतेला महत्त्व द्यायला हवं.

सामाजिक समस्यांबद्दल बोलणं: जेव्हा कुठे अन्याय दिसतो, तेव्हा त्याविषयी आवाज उठवणं गरजेचं आहे. मग तो स्त्री-सुरक्षा असो, पर्यावरण विषयक समस्या असो, किंवा भ्रष्टाचार असो.

नवीन पिढीला जागरूक करणे: आजच्या तरुणांनी समाजात सक्रिय सहभाग घ्यायला हवा. त्यांना सामाजिक प्रश्नांची जाणीव करून द्यायला हवी.

विचार मांडण्याचा आत्मविश्वास: आपल्या मतांना योग्य शब्दात मांडता आलं पाहिजे. त्यासाठी वाचन, लिखाण आणि संवादकौशल्य सुधारायला हवं.

जिवंत असणं म्हणजे काय?

शरीराने जिवंत असणं वेगळं आणि खऱ्या अर्थाने जिवंत असणं वेगळं. विचारशून्यता, संवेदनशीलतेचा अभाव, आणि सामाजिक निष्क्रियता ही जिवंतपणाची लक्षणं नाहीत. खऱ्या अर्थाने जिवंत माणूस तोच, जो समाजातल्या परिस्थितीबद्दल जाणून घेतो, त्यावर विचार करतो, आणि योग्य वेळी त्याविषयी भूमिका घेतो.

आपल्याला समाजात अनेक प्रकारचे लोक दिसतात—

1. निष्क्रिय लोक: जे समाजात काय घडतं याची पर्वा करत नाहीत.

2. प्रतिक्रिया देणारे लोक: जे अन्यायाबद्दल बोलतात, पण कृती करत नाहीत.

3. प्रबोधन करणारे लोक: जे विचार करतात, मांडतात आणि समाजासाठी काहीतरी भरीव योगदान देतात.

आपण कोणत्या गटात आहोत..?

आपण समाजासाठी काय करू शकतो..?

समाजाच्या स्थिती-गतीबद्दल जागरूक असणं आणि त्यावर विचार मांडण्याचं धाडस असणं ही खरी जबाबदारी आहे. आपण केवळ आपल्या व्यक्तिगत आयुष्यापुरते जगणार आहोत की समाजासाठीही काही करणार आहोत, हा प्रश्न प्रत्येकाने स्वतःला विचारायला हवा.

-वाचन वाढवा, सामाजिक विषयांवर विचार करा.

-चुकीच्या गोष्टींविरुद्ध आवाज उठवा.

-युवापिढीला जागरूक करा.

-निष्क्रिय राहू नका – कृतीत उतरायला शिका.

समाजासाठी काहीतरी करण्याची इच्छा असेल, तर आपल्याला मोठे नेता, लेखक किंवा समाजसुधारक होण्याची गरज नाही. आपल्या घरातून, आपल्या छोट्या वर्तुळातूनही आपण बदल घडवू शकतो.

म्हणूनच, "जो समाजाच्या स्थितीगतीचा संवेदनशील आणि जागृत विचार करतो आणि ते मांडण्याचं धाडस बाळगतो, तोच खऱ्या अर्थाने जिवंत आहे."

-एक संवेदनशील आणि चिंतनशील भारतीय.. ✍️

लेखन आणि संपादन..

#विद्यार्थीमित्र प्रा.रफीक शेख 

🎓 डॉ. ए.पी.जे.अब्दुल कलाम विद्यार्थी फाउंडेशन, परभणी.

https://www.vidhyarthimitra.com